Bản tin tuần Biển Đông (25/03-30/03/2025)

Tiêu điểm

1. Cảnh sát biển Philippines cảnh báo số lượng tàu Trung Quốc gần Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham gia tăng.
2. Mỹ-Nhật-Philippines tập trận chung ở Biển Đông, gần Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham.
3. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth thăm Philippines và Nhật Bản, khẳng định cam kết liên minh.
4. Malaysia và Thổ Nhĩ Kỳ phát triển tàu đa năng (MPMS) vận hành trên Biển Đông.
5. Pháp và Indonesia ký Thỏa thuận An ninh cảng Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Thực địa

Philippines cảnh báo số lượng tàu Trung Quốc gần Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham

Ngày 24/3, Người phát ngôn (NPN) Cảnh sát biển Philippines (PCG) Jay Tarriela cho biết trong quá trình triển khai hoạt động Nhận thức hàng hải (MDA), PCG và Cục Thủy sản và Tài nguyên nước Philippines (BFAR) phát hiện một tàu chiến của Hải quân Trung Quốc, năm tàu Hải cảnh và bốn tàu dân binh biển gần Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham. Phía Philippines (PLP) triển khai hai tàu PCG, bốn tàu của BFAR và 26 tàu cá nhận nhiên liệu từ BFAR.

Ngoài ra, ông Tarriela cũng bác bỏ nhận định của học giả Mỹ Ray Powell rằng các tàu PLP đã bị tàu TQ chặn, giải thích rằng việc các tàu PCG và BFAR đứng yên là đang tiếp nhiên liệu cho các tàu cá PLP.

Trung Quốc thiết lập các rào cản nổi quanh Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham

Ngày 26/3, NPN PCG Jay Tarriela cho biết Hải cảnh Trung Quốc cùng hai tàu dân binh biển đã xây dựng các rào cản nổi quanh Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham, trong khi 26 tàu đánh cá Philippines đang ở trong khu vực. Ông Tarriela cũng cho biết PCG sẽ tăng hiện diện tại Biển Đông để đảm bảo an toàn cho ngư dân PLP.

Mỹ-Nhật-Philippines tập trận chung ở Biển Đông

Ngày 28/3, Mỹ-Nhật-Philippines tập trận chung gần Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham nhằm tăng cường khả năng sẵn sàng ứng phó khủng hoảng. Tập trận nằm trong khuôn khổ Hoạt động Hợp tác Hàng hải Đa phương (MMCA), lần đầu có sự tham gia của một nhóm nhỏ các kênh truyền thông có trụ sở tại Manila. Trong lúc tập trận, một tàu khu trục Trung Quốc đã tiến gần khu vực tập trận nhưng đã bị tàu PLP cảnh báo.

Trung Quốc và Thái Lan trập trận chung tại Biển Đông

Từ 26/3 đến 2/4, Trung Quốc và Thái Lan tổ chức tập trận Hải quân “Blue Strike 2025” gần thành phố Trạm Giang, Trung Quốc. Các nội dung tập trận gồm phòng chống ngư lôi, tấn công tàu chiến, tìm kiếm cứu nạn, huấn luyện sinh tồn cùng nhiều hoạt động khác.

Nhật Bản lo ngại số lượng tàu Trung Quốc ở Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư gia tăng

Ngày 24/3, Ngoại trưởng Nhật Bản Takeshi Iwaya cho biết hoạt động của các tàu Trung Quốc gần Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư “đang gia tăng rõ ràng”, đồng thời bày tỏ lo ngại về hiện diện liên tục của các tàu Hải cảnh TQ xung quanh các đảo Nhật Bản đang kiểm soát. Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Nhật Bản cho biết các tàu TQ đã lưu lại vùng biển Nhật Bản từ ngày 22/3, ngay sau khi Hội đàm Ngoại trưởng Nhật-Trung-Hàn diễn ra.

Chính trị-Ngoại giao

Tuyên bố chung Pháp-Trung Quốc: Cam kết hướng tới Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc

Ngày 27/3, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Barrot hội đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị tại Bắc Kinh, ra Tuyên bố chung về biến đổi khí hậu. Qua đó, Trung Quốc sẽ hỗ trợ Pháp tổ chức Hội nghị Đại dương của Liên hợp quốc (dự kiến từ 9 đến 13/6 tại Nice, Pháp). Hai bên đang nỗ lực hướng tới Hiệp định BBNJ theo Công ước Liên hợp Quốc về Luật Biển về Bảo tồn và Sử dụng Bền vững Đa dạng Sinh học Biển của các Khu vực ngoài Quyền tài phán Quốc gia (Thỏa thuận BBNJ).

An ninh-quốc phòng

Nhật Bản thành lập Bộ Chỉ huy Tác chiến Liên hợp thường trực nhằm ứng phó với các tình huống khẩn cấp, bao gồm tình huống liên quan đến Đài Loan

Ngày 24/3, The Japan Times đăng thông tin việc Nhật Bản thành lập Bộ Chỉ huy Tác chiến Liên hợp thường trực (JJOC). JJOC có các nhiệm vụ: (i) Chỉ huy và điều phối tác chiến liên hợp Lục-Hải-Không quân; (ii) Phản ứng nhanh với khủng hoảng, thiên tai và xung đột quân sự, đặc biệt là ở Eo biển Đài Loan, bán đảo Triều Tiên và Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư; (iii) Tăng cường răn đe và năng lực phản công; (iv) Điều phối với Bộ Chỉ huy Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ (USINDOPACOM), lực lượng của Mỹ tại Nhật và chia sẻ thông tin với hệ thống chỉ huy liên miền của Mỹ (JADC2).

Malaysia và Thổ Nhĩ Kỳ phát triển tàu đa năng (MPMS) vận hành trên Biển Đông

Ngày 25/3, Cơ quan Thực thi pháp luật trên biển của Malaysia (MMEA) cho biết Malaysia sẽ triển khai tàu nhiệm vụ đa năng (MPMS) do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất, trị giá 68,8 triệu USD tại vùng biển Sarawak. Tàu tích hợp các công nghệ tiên tiến về chỉ huy, kiểm soát, liên lạc, máy tính, tình báo, giám sát và trinh sát (C4ISR), có thể duy trì 30 ngày trên biển mà không cần tiếp tế. Nhiệm vụ chính là giám sát ở Biển Đông, giải quyết các vụ xâm phạm của tàu nước ngoài, hoạt động đánh bắt cá trái phép, buôn lậu và buôn bán người.

Pháp và Indonesia ký Thỏa thuận An ninh cảng Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (ÂĐD-TBD)

Ngày 26/3, trong khuôn khổ chuyến thăm Indonesia của Ngoại trưởng Pháp Jean-Noël Barrot, Pháp và Indonesia ký Thỏa thuận Dự án An ninh cảng ÂĐD-TBD. Trước đó, tại Hội nghị An ninh và Quốc phòng Ottawa, Đô đốc Muhammad Ali, Tham mưu trưởng Hải quân Indonesia, cho biết dự án sẽ giải quyết các thách thức an ninh biển và tăng cường hợp tác giữa các quốc gia trong khu vực ÂĐD-TBD.

Nhóm tin về sự kiện Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth thăm châu Á

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth thăm Philippines, cam kết tăng cường quan hệ quốc phòng

Ngày 28/3, BTQP Mỹ Pete Hegseth thăm Philippines và gặp Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. thảo luận về tình hình an ninh khu vực, cho biết: (i) Mỹ tăng cường quan hệ quân sự với PLP nhằm đối phó với các mối đe dọa từ TQ và đảm bảo tự do hàng hải ở Biển Đông; (ii) Mỹ cam kết “vững chắc” đối với Hiệp ước Phòng thủ chung với PLP; (iii) Mỹ duy trì khả năng răn đe để ngăn chặn xung đột và bảo vệ lợi ích chung ở khu vực. Tổng thống PLP đánh giá cao sự hỗ trợ của Mỹ và mong muốn tiếp tục hợp tác để đối phó với các thách thức an ninh và bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ thăm Nhật Bản, củng cố quan hệ liên minh Mỹ-Nhật

Ngày 30/3, BTQP Mỹ Pete Hegseth thăm Nhật Bản và gặp người đồng cấp Gen Nakatani, thảo luận về tăng cường khả năng răn đe và ứng phó của liên minh Mỹ-Nhật. Ông Nakatani hi vọng hai bên cùng hợp tác để hiện thực hóa ÂĐD-TBD tự do và rộng mở. Trong khi đó, ông Hegseth cho biết Mỹ bắt đầu nâng cấp Lực lượng Mỹ tại Nhật, cải thiện khả năng phối hợp với Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản, mong muốn Nhật tăng cường năng lực phòng vệ và đầu tư vào quân đội.

Kinh tế-Công nghệ

Nhật-Trung-Hàn tăng cường hợp tác kinh tế, tìm cách đối phó với áp lực thương mại từ Mỹ

Ngày 30/3, Bộ trưởng Thương mại Nhật-Trung-Hàn tổ chức họp ba bên đầu tiên trong năm năm qua. Các bên nhất trí đẩy nhanh đàm phán hiệp định thương mại tự do giữa ba nước, tăng cường hợp tác trên nhiều lĩnh vực, thảo luận về các mức thuế của Mỹ, đồng thời khẳng định ủng hộ WTO và hệ thống thương mại dựa trên luật lệ.

GÓC NHÌN QUỐC TẾ

New York Times: Trung Quốc vừa lôi kéo vừa gây sức ép đối với các đồng minh của Mỹ để mở rộng ảnh hưởng và củng cố yêu sách trong khu vực

Ngày 27/3, New York Times đăng bình luận của David Pierson, Martin Fackler và Hisako Ueno cho rằng Trung Quốc đang vừa lôi kéo, vừa gây sức ép đối với các đồng minh của Mỹ để mở rộng ảnh hưởng và củng cố yêu sách trong khu vực. 

- TQ lôi kéo đồng minh của Mỹ:

• Vương Nghị kêu gọi hợp tác với Nhật Bản và Hàn Quốc, nhấn mạnh “trí tuệ phương Đông” và ám chỉ Mỹ là đồng minh xa xôi, không đáng tin cậy. 

- TQ gây áp lực lên đồng minh của Mỹ:

• TQ tăng cường hiện diện quân sự, điển hình là việc tàu hải cảnh TQ xâm nhập vùng biển gần Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư ngay trong lúc hội đàm Trung-Nhật-Hàn.
• Tại Úc, TQ dỡ bỏ hạn chế thương mại sau khi Thủ tướng Úc Albanese tìm cách cải thiện quan hệ, nhưng ngay sau đó điều tàu chiến tập trận trong vùng biển của Úc.

Ding Duo (Viện Nam Hải): Mỹ đang chơi một ván cờ khôn khéo nhưng gây ra bất ổn khi sử dụng Philippines như một công cụ phô diễn sức mạnh tại ÂĐD-TBD

Ngày 30/3, CGTN đăng tải bình luận của học giả Trung Quốc Ding Duo (Viện Nam Hải) về chuyến thăm PLP của BTQP Mỹ Pete Hegseth.

- Về chính sách Biển Đông của Mỹ:

• BĐ hiện chưa phải là tâm điểm chú ý của Trump. Tuy nhiên giá trị của BĐ như một công cụ để gây sức ép với TQ ngày càng gia tăng.
• Việc tăng cường hỗ trợ PLP để khiêu khích TQ ở BĐ là một nước đi “rẻ” mà hiệu quả cao. Nếu đưa hệ thống Typhon vào PLP, Mỹ sẽ càng có thêm đòn bẩy trong cuộc chiến thương mại và công nghệ với TQ.
• Mỹ đang nhắm đến một mục tiêu lớn hơn là Eo biển Đài Loan. Do đó, PLP đóng vai trò quan trọng: (i) Vị trí địa lý thuận lợi có thể trở thành bệ phóng cho bất kỳ kịch bản xung đột nào; (ii) Tăng cường năng lực quân sự cho PLP nhằm đối phó lực lượng tuần duyên Trung Quốc và chuẩn bị cho một cuộc đối đầu quy mô lớn hơn.

- Về PLP:

• Chuyến thăm của Hegseth là một “liều thuốc tinh thần” cho PLP, đặc biệt trong bối cảnh chính sách “Nước Mỹ trên hết” của Trump khiến các đồng minh phải nghi ngờ về độ tin cậy của Mỹ.
• PLP có thể sẽ phải bỏ ra nhiều hơn về tài chính và quyền tự chủ để mua các hệ thống tên lửa của Mỹ và cho phép triển khai binh sĩ Mỹ. Tuy nhiên, càng nhiều vũ khí tại Luzon, nguy cơ xảy ra va chạm ngoài ý muốn càng tăng.
• Động thái của PLP cho thấy một xu hướng ngày càng ưa chuộng việc thử giới hạn với TQ ở BĐ.
• Chiến lược của Mỹ có thể đẩy PLP ngày càng sâu vào tâm điểm của cuộc cạnh tranh giữa các siêu cường.