11/06/2020
Gần đây, nảy sinh một số ý tưởng “xét lại” cho rằng UNCLOS 1982 không phải là toàn bộ luật biển quốc tế và nhiều vấn đề không được điều chỉnh bởi UNCLOS. Lập luận cổ xúy “quần đảo ngoài khơi của quốc gia lục địa” là một ví dụ. Bài viết này sẽ nhằm đánh giá liệu có tồn tại một tập quán quốc tế điều chỉnh vấn đề quần đảo ngoài khơi của quốc gia lục địa hay không.
Tóm tắt
Được ký kết năm 1982, sau 25 năm thực thi, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển (UNCLOS 1982) đã khẳng định được vai trò của Hiến pháp của đại dương trong đảm bảo trật tự pháp lý trên biển, với một trong những thành tựu to lớn là quy chế đặc biệt của quốc gia quần đảo. Tuy nhiên, gần đây, nảy sinh một số ý tưởng “xét lại” cho rằng UNCLOS 1982 không phải là toàn bộ luật biển quốc tế và nhiều vấn đề không được điều chỉnh bởi UNCLOS đã được tập quán quốc tế và các nguyên tắc luật chung điều chỉnh. Lập luận cổ xúy “quần đảo ngoài khơi của quốc gia lục địa” là một ví dụ. Bài viết này sẽ nhằm đánh giá liệu có tồn tại một tập quán quốc tế điều chỉnh vấn đề quần đảo ngoài khơi của quốc gia lục địa hay không.
Từ khóa: Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển, quần đảo ngoài khơi, đường cơ sở, Biển Đông.
Lời mở đầu
Ngày 12/12/2019, Trung Quốc gửi Công hàm phản đối Đệ trình đơn phương về thềm lục địa mở rộng phía Bắc Biển Đông của Ma-lai-xi-a tới Tổng thư ký Liên Hợp Quốc (LHQ). Theo đó, Trung Quốc nêu lập trường bốn điểm về Nam Hải chư đảo: khẳng định chủ quyền của nước này với Nam Hải chư đảo (gồm Trường Sa, Hoàng Sa, Đông Sa, Trung Sa); Trung Quốc có đầy đủ các vùng biển mở rộng từ Nam Hải chư đảo (nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa) và quyền lịch sử tại Biển Đông. Lập trường này đã được Trung Quốc công bố ngay sau khi có Phán quyết của Tòa Trọng tài trong vụ kiện Biển Đông (12/7/2016).[1] Tuy nhiên, Công hàm ngày 12/12/2019 là lần đầu tiên Trung Quốc tuyên truyền công khai và đầy đủ về lập trường Nam Hải chư đảo ở LHQ. Tháng 6/2018, Hội Luật quốc tế Trung Quốc (CSIL) đã xuất bản nghiên cứu The South China Sea Arbitration Award: A Critical Study dày hơn 500 trang và đưa ra hệ thống các lập luận phản bác kết luận của Tòa Trọng tài.[2] Trong Chương V về Quy chế của Trường Sa và Trung Sa, CSIL biện minh rằng Tòa đã sai lầm khi xem xét riêng rẽ quy chế của từng thực thể đảo. Họ cho rằng “Trường Sa với tư cách là quần đảo ngoài khơi của quốc gia lục địa có cơ sở vững chắc trong luật pháp quốc tế chung” với lập luận rằng quy chế quần đảo ngoài khơi của quốc gia lục địa đã hình thành.[3]
Bài viết này xem xét lại khái niệm quần đảo, quốc gia quần đảo từ khía cạnh lịch sử, đặc biệt trong quá trình đàm phán tại Hội nghị Công ước Luật biển lần thứ III, tiếp đó đánh giá liệu thực sự đã có một tập quán quốc tế điều chỉnh vấn đề quần đảo ngoài khơi của quốc gia lục địa hay không trước khi liên hệ tới thực tiễn ở Biển Đông.
….
Đọc toàn bộ bài viết tại đây.
Nguyễn Thị Lan Hương, Nghiên cứu sinh, nghiên cứu viên Viện Biển Đông, Học viện Ngoại giao. Bài viết được đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế, Học viện Ngoại giao, số 1 (120), tháng 3/2020.
[1] Tuyên bố ngày 12/7/2016 của Trung Quốc về Chủ quyền lãnh thổ và quyền và lợi ích trên Biển Đông, https://www.fmprc.gov.cn/nanhai/eng/snhwtlcwj_1/t1379493.htm; Lập trường ngày 13/7/2016 của Quốc vụ viện Trung Quốc về giải quyết các tranh chấp giữa Phi-líp-pin và Trung Quốc trên Biển Đông, https://www.fmprc.gov.cn/nanhai/eng/snhwtlcwj_1/t1380615.htm.
[2] Tài liệu này sẽ được gọi tắt là Critical Study.
[3] Lập luận này cũng đã được nêu lại trong nội dung Thư của Chủ tịch CSIL ngày 19/9/2019 phúc đáp Thư ngỏ của Hội Luật quốc tế Việt Nam trong vụ việc Trung Quốc cử tàu khảo sát địa chất Hải Dương 08 vi phạm tại vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam vào năm 2019. Tham khảo: Hội Luật quốc tế Việt Nam, “Trao đổi giữa chủ tịch Hội Luật Quốc tế Việt Nam và Trung Quốc về Biển Đông,” Nghiên cứu Quốc tế, ngày 7/11/2019, http://nghiencuuquocte.org/2019/11/17/trao-doi-chu-tich-hoi-luat-quoc-te-viet-nam-trung-quoc-bien-dong/.
Báo cáo "Nhìn lại Biển Đông và khu vực năm 2024 qua các con số" cung cấp các góc nhìn trực quan về tình hình quân sự, ngoại giao và hợp tác khu vực trong năm qua. Bức tranh năm 2024 tại Biển Đông và khu vực cho thấy các hoạt động quân sự-chính trị-ngoại giao diễn ra sôi động, đặc biệt là các hoạt động...
Năm 2023, dù chiến sự tại Ukraine diễn biến căng thẳng và xung đột tại Trung Đông leo thang, tình hình Biển Đông tiếp tục thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế. Biển Đông cũng ngày càng được coi là chỉ dấu về trật tự dựa trên luật lệ từ phía Mỹ và đồng minh – đối tác thông qua các tuyên bố và văn bản...
Trả lời câu hỏi của phóng viên chiều ngày 25/5/2023, Phó Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng cho biết, tàu khảo sát Hướng Dương Hồng 10 (XYH-10) của Trung Quốc cùng một số tàu hải cảnh, tàu cá bảo vệ đã xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam được xác lập phù hợp với các quy định của...
Trong gần hai năm trở lại cầm quyền tại Malaysia từ tháng 5/2018 - 3/2020, Thủ tướng Mahathir Mohamad (sau đây gọi là Chính quyền Mahathir 2.0) đã thổi luồng gió mới vào chính sách Biển Đông của Malaysia. Khác với cách tiếp cận “thầm lặng” của chính quyền tiền nhiệm, Thủ tướng Mahathir và chính quyền...
Qua phân tích ảnh vệ tinh Đá Ba Đầu từ 2016 đến nay cho thấy, việc Trung Quốc tập kết lượng lớn tàu, dài ngày tại Đá Ba Đầu không phải để tránh thời tiết xấu mà nhiều khả năng là chiến thuật "cắt lát Salami" mới ở Biển Đông, bắt đầu triển khai từ tháng 2 năm 2020.
Bài viết phân tích Hải chiến Hoàng Sa (1974), cuộc tấn công ở Trường Sa (1988), sự kiện Đá Vành Khăn (1995) và sự kiện Bãi cạn Scarborough (2012) để tìm ra những quy luật nhất định. Đây sẽ là cơ sở để phán đoán thời điểm Trung Quốc hành động chiếm mới các thực thể ở Biển Đông để từ đó Việt Nam ra...