Bản tin tuần Biển Đông (4/10-10/10/2024)

TIÊU ĐIỂM

1. Ấn Độ tham gia tập trận Malabar với Mỹ, Nhật Bản và Úc, bao gồm nhiều hoạt động tác chiến phối hợp.
2. Việt Nam và Pháp nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện, Pháp trở thành nước đầu tiên trong EU thiết lập mức quan hệ cao nhất đối với Việt Nam.
3. Tại Thượng đỉnh ASEAN-Trung Quốc Tổng thống Ferdinand R. Marcos Jr. đánh giá tình hình chung ở Biển Đông “vẫn căng thẳng và không thay đổi”, nhấn mạnh nhu cầu đẩy nhanh tốc độ đàm phán COC.
4. Việt-Úc tổ chức Đối thoại An ninh cấp Bộ trưởng đầu tiên, thảo luận về an ninh quốc gia, an ninh mạng, bảo vệ biên giới và tội phạm xuyên quốc gia.
5. Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. ký ban hành “Đạo luật khôi phục thế trận phòng thủ”, tập trung phát triển ngành công nghiệp quốc phòng nội địa và giảm phụ thuộc vào việc nhập khẩu các sản phẩm quốc phòng.

TIN TỨC

Thực địa

Hải quân Trung Quốc và Nga tập trận chung ở Thái Bình Dương

Ngày 8/10, Hải quân Nga và Trung Quốc tập trận chống ngầm trong khuôn khổ tuần tra chung ở châu Á - Thái Bình Dương. Tập trận có sự tham gia của tàu chống ngầm cỡ lớn “Đô đốc Panteleyev” và “Đô đốc Tributs” của Nga, tàu khu trục Tây Ninh, Vô Tích, khinh hạm Lâm Nghi và tàu tiếp tế Thái Hồ của Trung Quốc. Các hoạt động huấn luyện chiến đấu bao gồm phòng thủ chống tàu ngầm và cứu hộ trên biển.

Tàu chiến của Hải quân Nga và Hải quân Trung Quốc bắt đầu tuần tra chung ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương sau khi tham gia cuộc tập trận hải quân chung Phương Bắc/Tương tác năm 2024. Tháng 7/2024, hai nước tổ chức tập trận chung trên biển và trên không xung quanh thành phố Trạm Giang, Quảng Đông, miền Nam Trung Quốc.

Ấn Độ tổ chức tập trận Malabar với Mỹ, Nhật Bản và Úc, tập trung hoạt động hợp tác và tác chiến

Từ 8-18/10/2024, Ấn Độ tổ chức tập trận Malabar 2024, tập trung vào các hoạt động hợp tác và tác chiến, bao gồm: Hoạt động đặc biệt, Tác chiến trên biển, Tác chiến trên không, Chống tàu ngầm và Trao đổi chuyên gia theo chủ đề (SMEE). Tham gia tập trận có các tàu khu trục, tàu hộ tống, tàu hỗ trợ và nhiều máy bay tuần tra tầm xa, máy bay phản lực, trực thăng và tàu ngầm. Cuộc tập trận sẽ được tiến hành theo hai giai đoạn riêng biệt tại cảng và trên biển. Thời gian tập trận (11 ngày) cũng dài hơn so với các cuộc trước đây.

Chính trị - Ngoại giao

Việt Nam và Pháp nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện

Nhân chuyến thăm chính thức tới Cộng hoà Pháp của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm từ ngày 6-7/10, hai nước đã ra tuyên bố chung về việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện (ĐTCLTD). Pháp là quốc gia châu Âu đầu tiên thiết lập quan hệ ĐTCLTD với Việt Nam.

Về vấn đề Biển Đông, hai bên tái khẳng định tầm quan trọng của việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình phù hợp luật pháp quốc tế, nhất là Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Việt Nam sẽ tạo thuận lợi cho các tàu quân sự Pháp cập cảng Việt Nam nhằm phát triển hợp tác và trao đổi chuyên môn giữa hải quân và lực lượng cảnh sát biển hai nước. 

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh: Trung Quốc mong muốn cùng ASEAN xây dựng đồng thuận, làm sâu sắc lòng tin, tăng cường hợp tác

Ngày 8/10, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh thông tin về việc Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường tham dự thượng đỉnh ASEAN, cho biết:

• Trung Quốc ủng hộ chủ đề của Chuỗi Hội nghị năm nay, ủng hộ Lào làm chủ tịch luân phiên ASEAN và ủng hộ những tiến bộ mới trong việc xây dựng cộng đồng ASEAN. Trung Quốc mong muốn cùng ASEAN và các quốc gia khác trong khu vực xây dựng sự đồng thuận, tăng độ tin cậy, tăng cường hợp tác gồm:

• Thúc đẩy hội nhập kinh tế và chuỗi sản xuất cung ứng khu vực;
• Thúc đẩy hợp tác công nghiệp mới nổi như kinh tế kỹ thuật số, phát triển xanh, đổi mới công nghệ và trí tuệ nhân tạo...;
• Thúc đẩy giao lưu nhân dân trên nhiều lĩnh vực như du lịch, văn hóa, thanh niên và truyền thông;
• Duy trì trật tự và củng cố cấu trúc hợp tác khu vực lấy ASEAN làm trung tâm, thực hiện chủ nghĩa đa phương chân chính, phản đối sự đối đầu nhóm, phá bỏ các biện pháp phong tỏa kìm hãm.

• Trung Quốc ủng hộ chủ đề của Chuỗi Hội nghị các nhà lãnh đạo hợp tác Đông Á năm nay là “ASEAN: Tăng cường kết nối và kiên cường”. Trung Quốc mong muốn cùng ASEAN và các quốc gia khác trong khu vực xây dựng đồng thuận, làm sâu sắc sự tin cậy lẫn nhau, tăng cường hợp tác.

• Các lĩnh vực được đề cập gồm:

(i) Hợp tác thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực, nâng cao mức độ tự do và thuận tiện thương mại và đầu tư, thúc đẩy kết nối mức độ cao và thúc đẩy hội nhập chuỗi sản xuất cung ứng khu vực;

(ii) Hợp tác tạo động lực mới cho phát triển khu vực, nắm bắt cơ hội trong các ngành công nghiệp mới nổi và thúc đẩy hợp tác cùng có lợi trong lĩnh vực kinh tế kỹ thuật số, phát triển xanh, đổi mới công nghệ, trí tuệ nhân tạo và các lĩnh vực khác;

(iii) Thúc đẩy giao lưu nhân dân và giao lưu văn hóa, thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác thiết thực trên nhiều lĩnh vực như du lịch, văn hóa và truyền thông;

(iv) Duy trì trật tự khu vực, củng cố cấu trúc hợp tác khu vực rộng mở toàn diện lấy ASEAN làm trung tâm, thực hiện chủ nghĩa đa phương chân chính, phản đối sự đối đầu nhóm, phá bỏ các biện pháp phong tỏa kìm hãm, biến Đông Á thành một diễn đàn lớn để hợp tác cùng có lợi.

Thượng đỉnh ASEAN-Trung Quốc 2024: Tổng thống Philippines kêu gọi ASEAN áp dụng các biện pháp ngăn chặn hành vi của Trung Quốc ở Biển Đông

Trong bài phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Trung Quốc lần thứ 27 tại Lào ngày 10/10, Tổng thống Ferdinand R. Marcos Jr. đánh giá tình hình chung ở Biển Đông “vẫn căng thẳng và không thay đổi”, cho biết các hành động của Trung Quốc chứng tỏ "việc tiếp tục coi thường luật pháp và các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) và Công ước năm 1972 về các quy định quốc tế để phòng ngừa va chạm trên biển (COLREGS)”.

Tổng thống Marcos cho rẳng “cần phải đẩy nhanh tốc độ đàm phán Bộ quy tắc ứng xử (COC) giữa ASEAN và Trung Quốc hơn nữa" và nhấn mạnh "các yếu tố cốt lõi của COC, chẳng hạn như các vấn đề quan trọng về phạm vi địa lý, mối quan hệ giữa COC và DOC, và bản chất pháp lý của nó cho đến ngày nay vẫn là những yếu tố quan trọng".

Đối thoại An ninh cấp Bộ trưởng đầu tiên giữa Việt Nam và Úc thảo luận về an ninh quốc gia, an ninh mạng, bảo vệ biên giới và tội phạm xuyên quốc gia

Ngày 1/10, Đối thoại An ninh cấp Bộ trưởng Việt-Úc lần đầu tiên được Bộ trưởng Bộ Công an Việt Nam Thượng tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Nội vụ kiêm Bộ trưởng Nhập cư và Đa văn hóa, An ninh mạng, Nghệ thuật Tony Burke, và Tổng Chưởng lý Úc Mark Dreyfus đồng chủ trì.

Hai bên thảo luận các vấn đề như đánh giá an ninh quốc gia, an ninh mạng, bảo vệ biên giới, và tội phạm xuyên quốc gia, đồng thời cam kết hợp tác chia sẻ chính sách và đào tạo năng lực cho các cán bộ chống tội phạm mạng, nhằm tăng cường hợp tác an ninh thực chất và hiệu quả.

Bộ trưởng Lương Tam Quang đánh giá Đối thoại đầu tiên là dấu mốc quan trọng, từ đó hai nước sẽ tiếp tục thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực an ninh và thực thi pháp luật, góp phần bảo vệ các lợi ích hợp pháp của mỗi quốc gia trong bối cảnh tình hình khu vực và toàn cầu ngày càng phức tạp.

Sự kiện là cột mốc quan trọng trong quan hệ hai nước, đặc biệt là lĩnh vực an ninh, tạo tiền đề cho các hợp tác sâu rộng trong tương lai. Đây là cơ chế được nâng cấp từ Đối thoại An ninh cấp Thứ trưởng (một trong những kết quả của việc hai nước thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện 3/2024).

Tư lệnh Hải quân Đài Loan Đường Hoa: PLA sẵn sàng phong tỏa Đài Loan bất cứ lúc nào

Trang Liên hợp tảo báo đưa tin: Theo Tư lệnh Hải quân Đài Loan Đường Hoa:

• Sau khi Lại Thanh Đức lên nắm quyền, PLA sử dụng "chiến lược mãng xà" để gây áp lực lên Đài Loan. “Chiến lược mãng xà" chỉ các hành động chậm nhưng chắc chắn của PLA để tiếp tục tăng cường hiện diện quân sự quanh eo biển Đài Loan;
• PLA đã chuẩn bị sẵn sàng, và có thể phong tỏa Đài Loan bất cứ lúc nào họ muốn. Từ đầu năm nay, số lượng và thời gian thực hiện nhiệm vụ của máy bay Trung Quốc quanh khu vực Đài Loan đã tăng gấp đôi, làm trầm trọng hơn khả năng xảy ra xung đột ở Đài Loan;
• PLA đang gia tăng áp lực lên Đài Loan và tìm cách tiến hành hoạt động phong tỏa;
• Phía Đài Loan vẫn đang duy trì kiềm chế.

Pháp lý

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos ký Đạo luật khôi phục thế trận quốc phòng tự chủ

Ngày 8/10/2024, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. ký ban hành “Đạo luật khôi phục thế trận phòng thủ” nhằm phát triển ngành công nghiệp quốc phòng nội địa và giảm phụ thuộc vào việc nhập khẩu các sản phẩm quốc phòng. Tổng thống Marcos nhận định đạo luật “là một bước tiến phù hợp với một quốc gia ở vị trí trung tâm của những biến động địa chính trị”, củng cố an ninh Philippines “trước những mối đe dọa đang không ngừng thay đổi, đặt biệt là các mối đe dọa bất đối xứng”.

Chủ tịch Hạ viện Philippines Martin Romualdez cũng khẳng định Hạ viện cam kết đảm bảo phân bổ đủ ngân sách cho nỗ lực hiện đại hóa quân đội và ngành công nghiệp quốc phòng nội địa.

- Một số nội dung quan trọng trong Đạo luật:

• Ưu tiên các doanh nghiệp Philippines tham gia vào quá trình phát triển, sản xuất, chế tạo, lắp ráp, bảo dưỡng hoặc vận hành vật tư tại Philippines;
• Ưu tiên sản xuất các sản phẩm quốc phòng nội địa quan trọng với Philippines như vũ khí nhỏ, xe chiến thuật, các hệ thống vũ khí và công nghệ cao;
• Thúc đẩy hợp tác giữa các doanh nghiệp Philippines với các nhà sản xuất từ các quốc gia có cùng chí hướng thông qua mở rộng chuyển giao công nghệ;
• Bộ Quốc phòng Philippines có nhiệm vụ xây dựng và triển khai Chương trình thế trận quốc phòng tự chủ (Self-reliant Defence Posture Program) nhằm phục hồi ngành công nghiệp quốc phòng và giải quyết các nhu cầu ngắn, trung và dài hạn về thiết bị quốc phòng trong nước. Chương trình sẽ ưu tiên thúc đẩy cải tiến và đột phá công nghệ trong ngành công nghiệp quốc phòng, xây dựng năng lực Lực lượng vũ trang Philippines (AFP) trong nhiều lĩnh vực truyền thống và phi truyền thống.

Đạo luật mới sẽ bổ sung cho Khái niệm Phòng thủ Quần đảo Toàn diện (Comprehensive Archipelagic Defense Concept) được Philippines thông qua vào tháng 4/2024, có thể được coi là một bước tiến nhằm tăng cường an ninh hàng hải và thế trận phòng thủ của Philippines trong bối cảnh căng thẳng giữa Philippines và Trung Quốc ở Biển Đông diễn biến căng thẳng.

GÓC NHÌN QUỐC TẾ

Chen Xiangmiao (Thời báo Hoàn Cầu): Bình luận về phát biểu của một số quốc gia trong và ngoài khu vực tại Thượng đỉnh ASEAN

• Liên quan thông tin rằng Marcos sẽ tiếp tục khẳng định chủ quyền tại Biển Đông trong các cuộc họp:
• Những phát biểu này sẽ không được đón nhận do các nước khu vực có xu hướng hạ nhiệt tình hình thay vì “thêm dầu vào lửa”;
• Hội nghị năm nay nhấn mạnh đến sự hợp tác và phát triển giữa các quốc gia thành viên nên việc Philippines cố gắng thổi phồng vấn đề Biển Đông sẽ làm loãng các chủ đề quan trọng khác.
• Liên quan đến tiếng nói của các nước ngoài khu vực như nhấn mạnh mối đe dọa Trung Quốc của Canada hoặc xây dựng NATO Châu Á của Nhật Bản:
• Những tiếng nói này có thể kích động và thổi phồng các vấn đề, làm gián đoạn phát triển thịnh vượng, suy yếu vị thế trung tâm của ASEAN và đặt ra những thách thức đối với an ninh địa chính trị của khu vực.
• Liên quan đến các điểm nóng Trung Đông và Nga-Ukraine, Thượng đỉnh là cơ hội để thảo luận cách quản lý khủng hoảng khi tình hình Trung Đông căng thẳng và cuộc xung đột Nga-Ukraine kéo dài.
• Tuy Đông Nam Á là khu vực hòa bình nhưng các nước khu vực cũng lo ngại rằng nếu Mỹ can dự vào khu vực này sẽ biến đây trở thành Trung Đông thứ 2.

The Economist: Mỹ đang dần để tuột Đông Nam Á vào tay Trung Quốc

The Economist đăng tải bình luận về cạnh tranh Mỹ - Trung tại khu vực Đông Nam Á. Cụ thể:

• Mỹ có những dấu hiệu “xao nhãng” khu vực Đông Nam Á:

• Tổng thống Mỹ Joe Biden năm thứ hai liên tiếp không tham dự Hội nghị thượng đỉnh Đông Á, ngoại trưởng Mỹ sẽ đi thay.

• Nguyên nhân:
• Xung đột tại Trung Đông và Châu Âu phân tán sự tập trung của Mỹ;
• Mỹ đang tập trung hợp tác với các đối tác chia sẻ quan điểm chung trong khu vực ví dụ như Úc, Ấn Độ và Nhật Bản;
• Giới tinh hoa Đông Nam Á đang có thiên hướng chọn hợp tác với Trung Quốc nếu rơi vào thế buộc phải chọn bên (theo khảo sát của Viện ISEAS-Yusof Ishak);
• Chủ nghĩa bảo hộ và chính sách công nghiệp của Mỹ đang đẩy Đông Nam Á ra xa: (i) Mỹ không cung cấp quyền tiếp cận mới nào vào thị trường của mình trong các FTA; (ii) Thuế quan đang đảo lộn các mô hình thương mại đã được thiết lập; (iii) Các biện pháp "giảm rủi ro" đang đẩy chi phí lên cao khi chuỗi cung ứng bị chia thành hai;
• Nguy cơ xảy ra xung đột do chính sách của Mỹ đối với Đài Loan: Các chính sách đối với Đài Loan của Mỹ đang rời xa ranh giới cân bằng và an toàn;
• Mỹ đứng về phía Israel trong cuộc xung đột với Hamas khiến những người Hồi giáo và những người trẻ tuổi trong khu vực mất đi thiện cảm với chính phủ hiện tại.

Seung Hwan Kim: Nhật và Hàn Quốc có nhiều điều kiện và nên gia hạn thỏa thuận về khai thác chung tại Hoa Đông sau 2028

EIR đăng bài của Seung Hwan Kim (Korea Foundation), cho rằng Nhật Bản và Hàn Quốc có nhiều điều kiện và nên gia hạn thỏa thuận về khai thác chung tại Hoa Đông sau khi thỏa thuận hết hạn năm 2028. 

• Hàn Quốc gần đây ra kết quả khảo sát địa vật lý ngoài khơi Vịnh Yeongil, cho thấy tín hiệu Hàn Quốc muốn duy trì khai thác chung;
• ​​​​​Gia hạn Thoả thuận Khai thác chung sẽ củng cố hợp tác Nhật - Hàn về tổng thể, giúp 2 nước cân bằng với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực;

Bản PDF tại đây

Chịu trách nhiệm nội dung: Đỗ Hoàng
Biên soạn nội dung và tổng hợp: Lan Hương, Đức Trung
Thiết kế: Lan Hương