us-china(4).jpg

Cuối tuần trước Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã kết thúc chuyến thăm chính thức Mỹ và tới New York tham dự kỳ họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc. Trước khi rời Washington, tại tiệc chiêu đãi do Tổng thống Mỹ Obama tổ chức, Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu rằng chuyến đi này với ông rất khó quên bởi dù ở bờ Tây hay bờ Đông, ông đều nhận được sự tiếp đón nhiệt tình của người dân Mỹ.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin, Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Obama dựa trên nguyên tắc “không xung đột, không đối kháng, tôn trọng lẫn nhau, hợp tác cùng thắng” để tăng cường, làm sâu sắc hơn, đồng thời thể hiện với thế giới quyết tâm cùng xây dựng quan hệ nước lớn kiểu mới Trung - Mỹ. Tuy nhiên, Tổng thống Obama khi chúc rượu đã nhấn mạnh, Trung–Mỹ không thể tránh khỏi việc xảy ra bất đồng, hy vọng Trung Quốc có thể tiếp nhận các ý kiến khác nhau, bảo vệ quyền lợi của người dân, đồng thời chúc hai nước cùng bắt tay hợp tác trong hữu nghị và hòa bình. Lý giải của hai nước về kết quả của cuộc họp thượng đỉnh dường như có sự khác biệt. Vậy nên giải thích điều này như thế nào?

Hội nghị thượng đỉnh Trung – Mỹ lần này được tiến hành vào thời điểm quan trọng trong sự phát triển quan hệ hai nước. Đối với quan hệ Mỹ – Trung, một bình luận viên của hãng truyền hình Columbia, Mỹ từng nhận xét: “Trung Quốc rốt cuộc là bạn của Mỹ hay là kẻ thù của Mỹ? Cho dù là nhà ngoại giao kinh nghiệm nhất cũng không thể trả lời rõ ràng được. Có người cho rằng, vừa không phải là bạn, vừa không phải là thù, song họ sử dụng một danh từ để miêu tả quan hệ Trung – Mỹ, đó chính là 'frenemies' (vừa là bạn vừa là thù)”.

Nhân vật này cho biết, điều khiến hai nước trở thành bạn, thứ nhất là hợp tác kinh tế. Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, trong khi Trung Quốc, chỉ đứng sau Canada, là đối tác thương mại lớn thứ hai của Mỹ. Kim ngạch thương mại Mỹ - Trung gấp 500 lần tổng kim ngạch giữa Mỹ và các nước thuộc Liên bang Xôviết cũ. Bình luận viên này còn nhắc tới các lĩnh vực hợp tác khác giữa hai nước, bao gồm chống khủng bố, ngăn chặn phổ biến vũ khí hạt nhân, chống biến đổi khí hậu toàn cầu…

Bình luận viên này cũng chỉ ra hai bất đồng lớn giữa Trung Quốc và Mỹ, thứ nhất là vấn đề gián điệp mạng, khi Mỹ mất hàng trăm tỷ USD mỗi năm do bị các công ty Trung Quốc tấn công mạng. Thứ hai là các hoạt động bồi lấp, xây dựng sân bay của Trung Quốc ở Biển Đông, và những tranh chấp giữa Trung Quốc và Nhật Bản ở Biển Hoa Đông; ngoài ra còn có việc Trung Quốc phát triển quân đội và có các quyết sách quân sự không minh bạch. Trung Quốc là siêu cường đang trỗi dậy, trong khi Mỹ là siêu cường hiện hữu. Việc Trung Quốc muốn xây dựng quan hệ nước lớn kiểu mới với Mỹ khiến Mỹ cảm thấy bị đe dọa.

Vậy những bất đồng được coi là trở ngại đối với kế hoạch xây dựng quan hệ nước lớn kiểu mới Trung–Mỹ có được giải quyết tại hội nghị thượng đỉnh Tập Cận Bình – Obama hay không? Ngoài hai vấn đề được dư luận quan tâm là an ninh mạng và biến đổi khí hậu đã đạt được một số thoả thuận nhất định, trong vấn đề an ninh ở châu Á-Thái Bình Dương, hai bên cũng đã đạt được nhận thức chung về việc xây dựng kênh trao đổi mới nhằm giảm bớt rủi ro xảy ra xung đột do phán đoán sai của quân đội hai nước. Tuy nhiên, trong vấn đề biển Hoa Đông và Biển Đông, mặc dù hai bên đã tiến hành thảo luận thẳng thắn song vẫn chưa đạt được nhận thức chung. Tổng thống Obama nhấn mạnh, Mỹ sẽ tiếp tục qua lại trên biển, trên không ở các khu vực được quy định trong Luật Quốc tế, ngoài ra cũng bày tỏ quan tâm sâu sắc tới hoạt động bồi đắp, xây đảo nhân tạo, và các công trình quân sự ở vùng biển tranh chấp. Trong khi đó, Chủ tịch Tập Cận Bình nhắc lại rằng các vùng biển có liên quan thuộc chủ quyền của Trung Quốc, và Bắc Kinh chủ trương thông qua đối thoại để giải quyết tranh chấp.

Tóm lại, chuyến công du Mỹ lần này của Chủ tịch Tập Cận Bình đã đạt được thành quả to lớn, song cũng không thể xem nhẹ những bất đồng giữa hai nước. Lo ngại tiềm ẩn lớn nhất chính là việc Mỹ luôn duy trì tâm lý dè chừng đối với đề xuất “xây dựng quan hệ nước lớn kiểu mới” do Trung Quốc đưa ra. Đối mặt với bất đồng giữa hai bên, Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết, ông đến Mỹ với tinh thần hòa bình và hợp tác. Trong tình hình mới, việc phát triển quan hệ Trung – Mỹ nên thuận theo xu thế, hai bên cần kiên trì tăng cường lòng tin chiến lược, tăng cường hiểu biết lẫn nhau, tôn trọng lợi ích và quan hệ mật thiết đôi bên, “lấy tấm lòng rộng lớn để xử lý khác biệt”. Ông Tập Cận Bình nhấn mạnh, việc Trung - Mỹ bắt tay hợp tác có thể làm sản sinh sức mạnh “1 cộng 1 lớn hơn 2”. Việc “thuận theo xu thế” thể hiện tính linh hoạt trong ngoại giao của Bắc Kinh đối với Mỹ, nếu có thể kiên trì trong một thời gian dài thì danh từ “frenemies – vừa là bạn vừa là thù” có thể đi vào lịch sử.

Theo “Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng”