Trong năm 2012, Nhật Bản đã vượt qua một ngưỡng cửa mà ít người nhận ra. Đó là lần đầu tiên kể từ sau Chiến tranh Thế giới lần thứ II, Nhật Bản đã cung cấp viện trợ quân sự cho nước ngoài. Theo đó, Tôkiô đã phê chuẩn một dự án trị giá 2 triệu USD để các nhân viên kỹ thuật quân sự huấn luyện cho quân đội Campuchia và Đông Timo về kỹ năng xây dựng đường sá và hiệp đồng cứu hộ cứu nạn. Các quan chức và giới phân tích quốc phòng Nhật Bản cho biết Nhật Bản đang tăng cường kế hoạch cung cấp viện trợ, và sau khi huấn luyện, trang bị cho lực lượng cảnh vệ bờ biển của các nước khác, có thể rất nhanh chóng vượt qua một ngưỡng cửa khác. Đó là bắt đầu bán các phương tiện quân sự cho các nước trong khu vực, ví như thủy phi cơ, thậm chí có thể là tàu ngầm động cơ điêzen được cho là tiên tiến nhất thế giới. Tetsuo Mugu, Nghiên cứu viên thuộc Trung tâm Nghiên cứu các vấn đề toàn cầu của Nhật Bản ở Tôkiô, nói rằng “chiến lược của chúng tôi là cung cấp thiết bị và huấn luyện, tạo dựng xung quanh Biển Đông đội tự vệ Nhật Bản mini và đội cảnh vệ bờ biển Nhật Bản mini”. Quan chức này cho biết chiến lược của Nhật Bản là không cạnh tranh sức ảnh hưởng với Trung Quốc, mà là tăng cường quan hệ với các nước đang có mối lo ngại về sự trỗi dậy của Trung Quốc. Yoshihide Soeya, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đông Á thuộc Đại học Keio Tokyo, cho biết: “Chúng tôi cần xây dựng tại châu Á liên minh tình nguyện của riêng mình để ngăn chặn việc Trung Quốc chèn ép chúng tôi”.

Hoặc như Thứ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Akihisa từng trả lời phỏng vấn báo chí rằng “chúng tôi không cho phép Nhật Bản im lặng suy thoái”. Trong 10 năm qua, Nhật Bản luôn kiên trì thông qua các dự án viện trợ nhân dân, xây dựng đội bảo vệ bờ biển trong khu vực. Quan chức Nhật Bản cho biết họ sẽ cung cấp cho Philíppin 10 tàu tuần tra trị giá 12 triệu USD, đây sẽ là dự án viện trợ an ninh lớn nhất trong lịch sử nước này. Các quan chức còn cho biết họ cũng sẽ cung cấp cho Việt Nam loại tàu tương tự. Một cựu quan chức quốc phòng Nhật Bản còn cho biết Nhật Bản sẽ bán tàu ngầm cho các nước như Việt Nam, Ôxtrâylia và Malaixia. Đồng thời, chiến hạm Nhật Bản không chỉ tham gia các cuộc tập trận chung với ngày càng nhiều các nước trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương mà còn bắt đầu định kỳ viếng thăm hải cảng một số nước, những nơi này trước đây đều lo ngại về sự “đội mồ chui lên” của lực lượng quân sự Nhật Bản. Năm 2009, Hải quân Nhật Bản đã tiến hành tập trận chung với Ôxtrâylia. Đây là lần đầu tiên Nhật Bản tiến hành tập trận với một nước khác ngoài Mỹ - sự kiện đánh dấu một bước tiến dài trong việc mở rộng ảnh hưởng quân sự của Nhật Bản. Sau đó, Nhật Bản đã tham gia một loạt cuộc tập trận đa quốc gia ở Đông Nam Á và lần đầu tiên đã tiến hành tập trận chung với Ấn Độ vào tháng 6/2012. 

Tổng hợp các sự kiện trên cho thấy, tuy chưa thể nói là rất rõ ràng, song cũng đủ để thấy rằng Nhật Bản đang có sự chuyển biến rõ nét. Trong bối cảnh Mỹ thực thi chiến lược “trở lại châu Á” và Trung Quốc không ngừng trỗi dậy, Nhật Bản ngấm ngầm quyết định đóng một vai trò tích cực hơn trong khu vực. Có thể nói rằng, sự gia tăng căng thẳng trong tranh chấp chủ quyền quần đảo Điếu Ngư/Senkaku với Trung Quốc đã trở thành động lực chủ yếu để Nhật Bản chuyển dịch chiến lược an ninh quốc gia. Nhật Bản lo lắng bản thân đang tụt dốc, trong khi người bảo trợ Mỹ cũng sa vào khó khăn kinh tế chưa thể tự cứu mình. Ông Kitakami, Cố vấn An ninh của Thủ tướng Noda từng nói: “Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Nhật Bản chỉ cần đi theo Mỹ là được nhưng nay khi quan hệ với Trung Quốc thì lại không thế được, Nhật Bản cần có lập trường của riêng mình”. Điều này không có nghĩa là lực lượng phòng vệ của Nhật Bản sẽ nhanh chóng trở thành một đội quân mang tính tấn công. Tuy nhiên, hai chính đảng lớn ở Nhật Bản đều công khai thảo luận việc cần lý giải một cách linh hoạt Điều 9 trong Hiến pháp Hòa bình của Nhật Bản được viết ra sau Chiến tranh Thế giới lần thứ II, để Nhật Bản có thể bảo vệ đồng minh của mình (ví như bắn chặn tên lửa của Bắc Triều Tiên khi tấn công Mỹ), từ đó làm mơ hồ ranh giới giữa phòng thủ và tấn công của lực lượng quân sự. Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản đã từng khiến ranh giới này trở nên không rõ ràng tại Irắc và Ápganixtan khi điều tàu tiếp viện tới Ấn Độ Dương để chi viện quân đội Mỹ. Mỹ đương nhiên rất hoan nghênh những nỗ lực như vậy của Nhật Bản bởi chúng phù hợp với lợi ích chiến lược của Mỹ, cùng tăng cường quân lực của các nước châu Á để các nước này có thể phòng vệ trước Trung Quốc. 

Theo “Đại Công báo” (Hồng Công) ngày 28/11

Mỹ Anh (gt)