Bản tin tuần Biển Đông (28/02-07/03/2025)

Tiêu điểm

1. Trung Quốc lưu hành Công hàm tại Uỷ ban Ranh giới thềm lục địa khẳng định mỗi nhóm đảo tại “Nam Hải Chư Đảo” cấu thành một thực thể về địa lý và việc vẽ Đường cơ sở ở “Tây Sa” (Hoàng Sa) là phù hợp.
2. Philippines bác bỏ Tuyên bố của Trung Quốc về chủ quyền đảo Palawan, cáo buộc Trung Quốc tiến hành chiến tranh thông tin.
3. Trung Quốc duy trì mức tăng ngân sách quốc phòng 7,2%, đạt 1,78 nghìn tỷ nhân dân tệ (245,65 tỷ USD) trong năm 2025; khởi động dự án nghiên cứu miệng phun lạnh tại Biển Đông.
4. Trưởng phái đoàn Singapore tại Liên hợp quốc giới thiệu Dự thảo Nghị quyết về Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại khu vực nằm ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ).

Pháp lý

Trung Quốc lưu hành Công hàm tại Uỷ ban ranh giới thềm lục địa, khẳng định mỗi nhóm đảo tại “Nam Hải Chư Đảo” cấu thành một thực thể về địa lý và việc vẽ Đường cơ sở ở “Tây Sa” (Hoàng Sa) là phù hợp

Ngày 28/2, Trung Quốc lưu hành hai Công hàm số D034/2025 và số D035/2025 tại Uỷ ban Ranh giới thềm lục địa (CLCS) trong các hồ sơ về Ranh giới thềm lục địa mở rộng ngoài 200 hải lý của Malaysia, Việt Nam, Philippines.

Nội dung chính của hai Công hàm

• Duy trì yêu sách chủ quyền với “Nam Hải Chư Đảo” gồm “Đông Sa”, “Tây Sa”, “Trung Sa”, “Nam Sa”.
• Khẳng định mỗi nhóm đảo (“Đông Sa”, “Nam Sa”, “Trung Sa” và “Tây Sa”) cấu thành một thực thể về địa lý, kinh tế và chính trị và đã được coi là một thực thể tương ứng trong suốt lịch sử, phù hợp với tập quán quốc tế và Công ước của Liên hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS).
• Tuyên bố các thực thể thuộc “Nam Hải Chư đảo” có nội thủy, lãnh hải, tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Khẳng định quyền lịch sử ở Biển Đông có cơ sở lịch sử và pháp lý, được chính phủ Trung Quốc duy trì qua các thời kỳ và được cộng đồng quốc tế công nhận.
• Khẳng định việc vẽ Đường cơ sở (ĐCS) dùng để tính chiều rộng lãnh hải cho quần đảo “Tây Sa” (Hoàng Sa) là phù hợp với UNCLOS và luật pháp quốc tế chung. Tuy nhiên, Trung Quốc chưa vẽ đường cơ sở cho các quần đảo khác.
• Phản đối nghiên cứu của Mỹ về ĐCS cho các quần đảo trong tập “Limits in the Seas” số 150 do Bộ Ngoại giao Mỹ công bố; lên án Mỹ viện cớ quyền tự do hàng hải để theo đuổi chủ nghĩa bá quyền trên biển, khiêu khích Trung Quốc, gây thách thức với tình hình Biển Đông.
• Nhấn mạnh vào việc Mỹ chưa phải là thành viên của UNCLOS nhưng lại có những giải thích “sai lệch” với quy định của UNCLOS; phản đối các yêu sách và lập luận của Mỹ trong các công hàm liên quan đến hồ sơ đệ trình của Philippines và Việt Nam lên CLCS.

Trưởng phái đoàn Singapore tại Liên hợp Quốc giới thiệu Dự thảo Nghị quyết về Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại khu vực nằm ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ)

Ngày 4/3, Trưởng phái đoàn Singapore tại Liên hợp quốc (LHQ) giới thiệu Dự thảo Nghị quyết A/79/L.55 với năm nội dung chính:

• Nhấn mạnh vai trò của Ủy ban Trù bị, hoan nghênh các cuộc họp tổ chức từ năm 2024 và lên kế hoạch cho các phiên họp tiếp theo trong năm 2025 và 2026;
• Kêu gọi các quốc gia và tổ chức phê chuẩn Hiệp định càng sớm càng tốt, lý tưởng trước Hội nghị Đại dương LHQ lần thứ ba vào tháng 6/2025 để thúc đẩy hiệu lực sớm của Hiệp định;
• Kêu gọi tài trợ tài chính từ các quốc gia, tổ chức tài chính, và các bên liên quan để hỗ trợ các nước đang phát triển tham gia vào các cuộc họp của Ủy ban Trù bị;
• Ghi nhận các nỗ lực hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực từ các tổ chức quốc tế, chính phủ và các bên liên quan, đồng thời khuyến khích mở rộng các hoạt động;
• Đưa Hiệp định BBNJ vào chương trình nghị sự của phiên họp Đại hội đồng LHQ lần thứ 80.

Chính trị-Ngoại giao

Đại sứ Trung Quốc tại Úc: Tập trận của Trung Quốc gần Úc là phù hợp luật quốc tế, khác với hoạt động của quân đội Úc gần Hoàng Sa

Ngày 27/2, Đại sứ Trung Quốc tại Úc Tiêu Thiên trả lời phỏng vấn cho rằng tập trận của Trung Quốc gần Úc là phù hợp luật quốc tế, khác với hoạt động của quân đội Úc gần Hoàng Sa.

• Tập trận do hạm đội Trung Quốc tiến hành đã diễn ra an toàn, chuyên nghiệp và tuân thủ luật pháp quốc tế có liên quan cũng như các thông lệ đã được thiết lập;
• Hành động xâm phạm không phận Trung Quốc của máy bay quân sự Úc là hành vi vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế và làm suy yếu an ninh quốc gia của Trung Quốc.

Trung Quốc cáo buộc hành động đốt rác trên tàu BRP Sierra Madre của Philippines gây ô nhiễm môi trường tại Bãi Cỏ Mây

Ngày 2/3, Trung Quốc cáo buộc Philippines gây ô nhiễm môi trường tại Bãi Cỏ Mây thông qua các hoạt động đốt rác và thải chất ô nhiễm từ tàu BRP Sierra Madre, lo ngại về tác động đến hệ sinh thái rạn san hô trong khu vực.

Ngày 4/3, Người phát ngôn (NPN) Hải quân Philippines bác bỏ thông tin này, cho biết Philippines diễn tập cứu hoả gây ra khói nhưng không có thiệt hại về môi trường.

Đại sứ Philippines tại Mỹ Jose Manuel Romualdez tin tưởng hỗ trợ của Mỹ trong lĩnh vực an ninh quốc phòng với Philippines

Ngày 3/3, Đại sứ Philippines tại Mỹ Jose Manuel Romualdez khẳng định Mỹ tiếp tục giúp Philippines hiện đại hóa quân đội. Tuy nhiên, Philippines cẩn trọng hơn và tập trung vào “tự lực tự cường”, đặc biệt về khả năng phòng thủ và an ninh kinh tế.

Philippines bác bỏ Tuyên bố của Trung Quốc về chủ quyền đảo Palawan, cáo buộc Trung Quốc tiến hành chiến tranh thông tin

Ngày 4/3, Chuẩn đô đốc Roy Vincent Trinidad NPN Hải quân Philippines bác bỏ các Tuyên bố trên truyền thông xã hội Trung Quốc về việc Trung Quốc có chủ quyền với đảo Palawan, nhấn mạnh tuyên bố vô căn cứ, đồng thời khẳng định chủ quyền của Philippines.

Ông cũng cho rằng Trung Quốc đang tiến hành chiến tranh thông tin, gây ảnh hưởng tiêu cực tới quan điểm của người dân Philippines với các tranh chấp ở Biển Đông.

Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro khẳng định Trung Quốc sẽ vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế nếu áp đặt Vùng Nhận diện Phòng không (ADIZ) tại Biển Đông

Ngày 5/3, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro cho biết Philippines đã thảo luận về khả năng Trung Quốc áp đặt Vùng Nhận diện Phòng không (ADIZ) hoặc khu vực cấm bay tại Biển Đông.

Ông khẳng định tuyên bố Trung Quốc sẽ vi phạm nghiêm trọng luật quốc tế nếu áp đặt ADIZ; tuyên bố Philippines và các đồng minh an ninh sẵn sàng thực hiện các biện pháp nhằm đối phó với bất kỳ động thái nào của Trung Quốc nhằm hạn chế hoạt động hàng không trên vùng biển tranh chấp.

An ninh-Quốc phòng

Việt Nam mua hai vệ tinh từ Israel

Ngày 2/3, Haaretz đăng tải thông tin Tập đoàn hàng không vũ trụ Israel (IAI) ký hợp đồng trị giá 680 triệu USD với Tổng cục Tình báo Việt Nam. Hợp đồng gồm một vệ tinh chụp ảnh quang học và một vệ tinh ra-đa khẩu độ tổng hợp có thể cung cấp hình ảnh mặt đất ngay cả vào ban đêm hoặc xuyên qua lớp mây. Chi phí cho mỗi vệ tinh, không gồm các cơ sở phóng, là 300 triệu USD.

Trung Quốc duy trì mức tăng ngân sách quốc phòng 7,2%, đạt 1,78 nghìn tỷ nhân dân tệ (245,65 tỷ USD) trong năm 2025

Ngày 5/3, Trung Quốc công bố mức tăng 7,2% ngân sách quốc phòng năm 2025, giữ nguyên tốc độ tăng trưởng của năm trước. Ngân sách quốc phòng năm nay đạt 1,78 nghìn tỷ nhân dân tệ (245,65 tỷ USD), cao hơn so với mục tiêu tăng trưởng kinh tế dự kiến khoảng 5%.

Kinh tế-Công nghệ

Tập đoàn Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc phát hiện vùng chứa khí dầu khí rộng 283 mét ở Vịnh Bắc Bộ

Ngày 6/3, Tờ “Upstream” đưa tin Tập đoàn Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc (CNOOC) tìm thấy vùng chứa dầu khí rộng 283 mét tại giếng thăm dò WZ10-5-1Sa ở lưu vực Vịnh Bắc Bộ. Kết quả thử nghiệm ban đầu cho thấy sản lượng đạt 13,2 triệu feet khối khí đốt tự nhiên và 800 thùng dầu thô mỗi ngày.

Trung Quốc khởi động dự án nghiên cứu miệng phun lạnh tại Biển Đông

Ngày 28/2, Trung Quốc công bố siêu dự án nghiên cứu miệng phun lạnh tại Biển Đông gồm phòng thí nghiệm có người lái dưới nước nhằm khám phá nguồn gốc sự sống và phát triển bền vững tài nguyên biển sâu, đặc biệt là băng cháy. Cụ thể:

• Dự án do Viện Hải dương học Biển Đông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc chủ trì, triển khai tại Quảng Châu, dài 5 năm;
• Dự án tập trung vào nghiên cứu hệ sinh thái miệng phun lạnh, khai thác băng cháy và nghiên cứu tác động đến môi trường;
• Phòng thí nghiệm biển sâu nặng 600 tấn, có thể hoạt động ở độ sâu 2000 mét trong 30 ngày và chứa sáu nhà khoa học; có thể tiến hành thí nghiệm thời gian thực và nuôi cấy sinh vật biển sâu. 

Trung Quốc tuyên bố áp thuế với một số hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, đưa 10 công ty Mỹ vào danh sách thực thể không đáng tin cậy để đáp trả việc Mỹ tăng thuế

Ngày 4/3, Ủy ban thuế quan, Quốc vụ viện Trung Quốc tuyên bố sẽ áp dụng thuế suất 10% và 15% với một số hàng hóa nhập khẩu có nguồn gốc từ Mỹ từ 10/3, cụ thể:

• Áp thuế 15% với thịt gà, lúa mì, ngô và bông;
• Áp thuế 10% với cao lương, đậu nành, thịt heo, thịt bò, sản phẩm thủy sản, trái cây, rau củ và sản phẩm sữa.

Cùng ngày, Bộ Thương mại Trung Quốc quyết định đưa 10 công ty Mỹ vào danh sách thực thể không đáng tin cậy (với lý do bán vũ khí cho Đài Loan) và 15 công ty Mỹ vào danh sách hạn chế xuất khẩu sản phẩm lưỡng dụng. 

GÓC NHÌN QUỐC TẾ

Pou Sothirak, Eoeng Kanhara: ASEAN và Trung Quốc cần điều chỉnh cách tiếp cận để đạt được Bộ quy tắc ứng xử tại Biển Đông

Ngày 2/3, SCMP đăng ý kiến của học giả Pou Sothirak và Eoeng Kanhara (Trung tâm Nghiên cứu Khu vực, Campuchia) cho rằng ASEAN và Trung Quốc cần chiến lược đàm phán mới để đạt được Bộ quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC) ràng buộc về mặt pháp lý. 

Nguyên nhân dẫn đến trì trệ trong đàm phán COC:

• ASEAN thiếu sự phối hợp tập thể để tác động đến Trung Quốc;
• Các bên có những diễn giải khác nhau về thành phần một bộ quy tắc ràng buộc theo UNCLOS dẫn đến thiếu lòng tin;
• Một số thành viên ASEAN lo ngại về nhận thức bá quyền của Trung Quốc ở Biển Đông;
• Cạnh tranh địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc ở Biển Đông cản trở quá trình đàm phán COC.

Cách tiếp cận mới để COC có tính ràng buộc về mặt pháp lý:

• ASEAN không nên “chọn phe”, tìm kiếm sự giúp đỡ từ các cường quốc ngoài khu vực;
• Trung Quốc nên chứng minh Trung Quốc trỗi dậy có lợi cho ASEAN bằng cách thúc đẩy sự thịnh vượng và ổn định của khu vực;
• ASEAN và Trung Quốc nên củng cố trật tự dựa trên luật lệ, đặc biệt là UNCLOS;
• ASEAN và Trung Quốc phải nhất trí về một COC với các hướng dẫn thực thi và tuân thủ rõ ràng.

Donald R Rothwell (ANU): Các quốc gia cần xây dựng một khuôn khổ pháp lý quốc tế về quy trình thông báo bắt buộc với các cuộc tập trận bắn đạn thật

Ngày 4/3, The Interpreter đăng bài viết của GS. Donald R Rothwell (Đại học Quốc gia Úc), cụ thể:

• UNCLOS quy định rõ quyền tự do hàng hải là một trong những quyền tự do biển cả. Mặc dù UNCLOS không đề cập cụ thể đến các hoạt động mà tàu chiến có thể được thực hiện ở biển cả, nhưng thực tiễn quốc gia chấp nhận rằng tập trận bắn đạn thật là một trong những quyền tự do biển cả.
• Do đó, các quốc gia và tổ chức như Tổ chức Hàng hải quốc tế và Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế cần xây dựng một khuôn khổ quốc tế về quy trình thông báo tối thiểu bắt buộc với các cuộc tập trận bắn đạn thật, đồng thời phải có thông báo chính thức tới các cơ quan an toàn hàng hải có thẩm quyền của quốc gia gần khu vực tập trận.

Adinda Khaerani Epstein: Chính sách đối ngoại của Marcos: Liên minh với Mỹ để bảo vệ chủ quyền nhưng vẫn thúc đẩy quan hệ kinh tế với Trung Quốc

Ngày 28/2, trên GIS, Adinada Khaerani Epstein (Viện Chiến lược Quốc tế Gold) nhận định:

• Trung Quốc hung hăng trên Biển Đông khiến Tổng thống Marcos phải củng cố liên minh Philippines-Mỹ dù trước đó khẳng định Philippines sẽ không lựa chọn giữa Trung Quốc và Mỹ;
• Quan hệ Philippines-Trung Quốc khó cải thiện vì thiếu niềm tin chiến lược, Philippines đã rút khỏi BRI do không nhận được cam kết tài chính từ Trung Quốc;