Mỹ có ý định tăng cường hợp tác với Lào để kiềm chế sự bành trướng của TQ tại ĐNÁ. Sau nhiều thập niên nghi ngờ và không thông hiểu - một tàn tích của cuộc chiến tranh VN, Washington đã bắt đầu chương trình phát triển kinh tế song phương với Lào mà sẽ tập trung vào 4 lĩnh vực: bảo vệ môi trường trên sông Mekong; thúc đẩy thương mại; các chương trình trong lĩnh vực nhân đạo, kể cả việc phân loại những vùng đất còn nhiều bom mìn chưa nổ từ thời chiến tranh; hợp tác giữa quân đội hai nước với việc tập trung vào công tác đào tạo trong đó có việc giảng dạy tiếng Anh.

Chính quyền Viêng Chăn đã tỏ thái độ “cởi mở dè dặt” với các đề nghị của Mỹ. Theo phân tích đăng trên tạp chí Asia Times, đây là quyết định cần thiết để “tính tới sự ảnh hưởng ngày càng tăng của TQ tại Lào”. Một số người Lào chào đón quan hệ giữa đất nước nhỏ bé của mình và người khổng lồ châu Á, người mà đang chuyển vào Lào khối lượng hàng hoá và vốn đầu tư ngày một lớn. Tuy nhiên, mối đe doạ cụ thể về “sự thống trị của TQ” đang ngày một tăng và càng trầm trọng thêm bởi làn sóng tràn vào của người lao động TQ “đã đe doạ chủ quyền quốc gia của Lào”. Thêm nữa, ảnh hưởng của các đập thuỷ điện của TQ trên sông Mekong đang dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng về môi trường cho khí hậu cũng như hệ sinh thái của Lào.

VN cũng ủng hộ Washington và Viêng Chăn cải thiện quan hệ vì VN từ lâu là đồng minh thân cận nhất của Lào và VN cũng ngày càng quan ngại bởi sự lấn sân của TQ. Thực vậy, sau hai thập niên chiến tranh lạnh trong những năm 70 và 80 của thập kỷ qua, kể từ cuộc khủng hoảng châu Á năm 1977, Bắc Kinh đã bắt đầu các chương trình trợ giúp “hảo tâm” đối với Lào, kể cả viện trợ, cho vay với lãi suất thấp và trợ giúp kỹ thuật. Khác với các nước phương Tây, TQ không quan tâm tới các vấn đề nhân quyền với nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau.

Để khởi động lại quan hệ Mỹ - Lào, giữa tháng 3 vừa qua, trợ lý NT Mỹ phụ trách Đông Á và TBD, ông Kurt Campbell đã tiến hành chuyến thăm Lào trong hai ngày. Ông đã nhấn mạnh thiện ý của TTh Obama muốn duy trì “mối quan hệ cao độ với Lào và cải thiện hợp tác nói chung với các nước ĐNÁ”.

So với TQ và VN, thương mại của Mỹ với Lào còn yếu kém. Do vậy Washington trong hai năm đã tăng gấp 4 lần khối lượng trao đổi thương mại với Lào, từ 15 triệu USD năm 2006 tăng lên 60 triệu USD năm 2008.