Theo Lý Hoa Cầu, cũng sẽ không quá đáng nếu gọi mối quan hệ Trung-Mỹ giống “nước mắt cá sấu”, chỉ hời hợt bên ngoài mà không có thực chất. Từ lâu, mối quan hệ này luôn có những trở ngại dễ phát sinh tranh chấp nhất, chỉ không thận trọng một chút là rơi vào tình trạng căng thẳng, chính vì thế mà các vụ đụng độ đối đầu giữa hai bên thường xuyên xảy ra. Đây cũng chính là khó khăn nội tại lớn nhất để cân bằng giữa Trung Quốc và Mỹ.

Mới đây, Tổng Tham mưu trưởng Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) Trần Bính Đức thăm Mỹ, hai bên cho biết đã có tiến triển thực chất. Tại cuộc giao lưu quân sự Trung-Mỹ lần này, hai bên tuyên bố đạt được 6 điểm nhận thức chung. Trong đó, nhận thức chung số một và cũng là quan trọng nhất nhấn mạnh: hai bên nhất trí cho rằng mối quan hệ quân sự lành mạnh, ổn định và đáng tin cậy giữa hai bên là bộ phận cấu thành quan trọng quan hệ Trung-Mỹ…

Xét về vấn đề lành mạnh, từ lâu nay, quan hệ Trung-Mỹ thiếu một cơ sở quan trọng lâu dài và tin tưởng, dẫn đến thường xuyên bị trở ngại chỉ bởi những biến động nhỏ. Điều nghiêm trọng nhất là ở sự nghi kỵ và không tin tưởng lẫn nhau, trong đó có sự không minh bạch về kinh phí quốc phòng. Mỹ xưa nay không hề tin tưởng ngân sách quốc phòng mà Trung Quốc đưa ra, luôn cho rằng các con số này có sự giấu giếm và không đáng tin; trong khi Trung Quốc cũng không tin rằng các con số về kinh phí quốc phòng của Mỹ hoàn toàn minh bạch, luôn ẩn giấu những khoản tiền đen tối. Điều này là do Trung Quốc và Mỹ thiếu nghiêm trọng cơ sở lòng tin và đây cũng là vấn đề nội tại khiến giao lưu quân sự Trung-Mỹ không thể phát triển lành mạnh.

Lần giao lưu này, cả 6 nhận thức chung mà hai bên đạt được đều là những điều “nói mãi nhàm tai”, song trong đó cũng có thể thấy được hai bên có ý cố gắng tiến hành làm mới mối quan hệ quân sự. Đây là ý tưởng ban đầu để sự giao lưu quân sự Trung-Mỹ lành mạnh. Các bên hy vọng trong sự phát triển lành mạnh này tiến hành giao lưu có ý nghĩa và thực chất, mở ra khuôn khổ giao lưu quân sự lành mạnh, có lợi cho sự phát triển lâu dài.

Xét về mặt ổn định, giao lưu quân sự Trung-Mỹ luôn bị dao động trong gió bão. Đây được xem là tai họa của giao lưu quân sự hai bên, về lâu dài, chỉ cần có một điểm trở ngại hoặc khó khăn nào là có thể khơi lên cơn sóng thần khiến hai bên không thể phát triển thăng bằng, dẫn đến giao lưu quân sự Trung-Mỹ tiếp tục chìm trong căng thẳng và nghi kỵ.

Hai bên Trung-Mỹ thực tế đều ẩn chứa những tảng đá ngầm, chỉ cần chút sóng là có thể nhô lên đâm thủng thuyền, kết cấu bất ổn mong manh này một khi vị vỡ có thể lập tức khơi lên các tình huống quá khích khá nguy hiểm. Điều này khiến cho mối quan hệ quân sự Trung-Mỹ như đôi vợ chồng ly thân, thi thoảng gặp nhau một lần để giải quyết những tranh chấp nghiêm trọng, không hề có thành ý gặp nhau để hàn gắn bất hòa nên hoàn toàn không có tiến triển thực chất.

Điều này chính là do quan hệ quân sự Trung-Mỹ từ lâu ở trong trạng thái không ổn định, lại thường chịu ảnh hưởng của các nhân tố bên ngoài sinh ra tranh chấp. Tâm thái nghi kỵ là lỗ hổng khó có thể bổ khuyết trong giao lưu quân sự Trung-Mỹ, do vậy mối quan hệ này chỉ có thể trôi nổi mà khó có thể nhìn thấy tương lai. Đây cũng là tiêu điểm được các bên đặc biệt nhấn mạnh trong cuộc giao lưu quân sự vừa qua. Lỗ hổng này có cơ hội xóa đi hay không tất nhiên còn cần phải đợi xem.

Xét về mặt đáng tin cậy, mặt này chỉ có hy vọng tiến triển khi nó được xây dựng trên cơ sở lành mạnh và ổn định. Do sức mạnh tổng hợp của Mỹ hiện không như trước, trong thời gian ngắn khó có thể trở lại phong độ trước đây, trong tương lai gần nhiều khả năng sẽ cần đến sự giúp đỡ của Trung Quốc. Do đó, có thể dự đoán rằng tới đây sẽ xuất hiện mô thức mới quan hệ quân sự Trung-Mỹ, trong đó Mỹ không còn tư thế cao ngạo như trước mà phải cần đến Trung Quốc.

Đối với Trung Quốc, đây tất nhiên là triển vọng có lợi, song nếu như Trung Quốc đòi hỏi quá cao đối với mô thức mới này, một lúc nào đó, Mỹ chắc chắn sẽ giương cao ngọn cờ cường quốc quân sự để đáp lại thái độ của Trung Quốc, quyết giữ chặt vị trí bá chủ quân sự trên thế giới.

Do vậy, nếu như không có mối quan hệ lành mạnh và ổn định, mối quan hệ đáng tin cậy cũng chỉ là một ảo tưởng. Nói cho cùng, lành mạnh duy trì ổn định, có ổn định mới có thể tin cậy, điều này đòi hỏi hai bên phải có thành ý và hiểu nhau. Trên thực tế, nếu quan hệ quân sự Trung-Mỹ có thể phát triển lành mạnh, ổn định và đáng tin cậy, sự phát triển ổn đinh quan hệ Trung-Mỹ cũng có cơ hội kỳ vọng.

  Theo Bình luận Trung Quốc

 Anh Tuấn (gt)